Het is vleiend als journalisten belangstelling tonen voor je werk als criminoloog-onderzoeker, zeker als ze daarvoor tijd willen inruimen en niet uitsluitend op zoek zijn naar een pakkende uitspraak over een spraakmakend misdrijf. Ik nodigde Siem Eikelenboom en zijn collega Dorine Booij dan ook uit voor een gesprek, en vroeg collega Stijn Ruiter om aan te schuiven omdat hij veel over het onderwerp te vertellen heeft.

Siem en Dorien kwamen, en Stijn en ik probeerden ons onderzoek zo helder mogelijk voor het voetlicht te krijgen. Ze vroegen ons in welke opzichten ons onderzoek naar plaatsgebonden en situationele oorzaken van criminaliteit verschilt van de traditionele persoons- en dadergerichte criminologie. Ze wilden ook graag weten hoe bruikbaar onze bevindingen eigenlijk zijn in de praktijk. De tijd vloog. Siem en Dorine vroegen vervolgens naar de populariteit van onze benadering in Nederland en in het buitenland, en brachten het gesprek op onze samenwerking met buitenlandse onderzoekers.

Toen, nadat we al een dik half uur college hadden gegeven, kwam de aap uit de mouw. Siem somde de artikelen op die ik samen met Chinese onderzoekers had gepubliceerd en toverde een kopie tevoorschijn van het laatste artikel. Hij wees me erop dat een van mijn zes Chinese coauteurs verbonden was aan de People’s Public Security University of China in Beijing, een onderzoeks- en opleidingsinstituut van de Chinese politie. Volgens Siem is alom bekend dat dit instituut buiten China een kwalijke reputatie heeft. Ook stelden hij en Dorine vragen over de financiering van het onderzoek dat wij met onze Chinese collega’s hadden verricht.

Op onze vraag daaromtrent bevestigden Siem en Dorine dat het vraaggesprek vooral bedoeld was om informatie te vergaren over of en hoe Nederlandse onderzoekers betrokken zijn bij China. Kortom, ze gaven ruiterlijk toe dat ze de achterliggende motivatie van hun belangstelling hadden verzwegen. Helemaal onverwacht was hun belangstelling voor onze Chinese connectie trouwens niet. We hadden vooraf opgezocht waarover onze gesprekspartners zoal schrijven, en het was ons opgevallen dat beiden zich bezighouden met wat bij Follow the Money het “Dossier China” heet.

Ook als je niets te verbergen hebt is het ontluisterend om te merken dat je gesprekspartners jou als een verdachte beschouwen. Ik vond deze ervaring daarom een nogal teleurstellende kennismaking met de onderzoeksjournalistiek. Waarom niet gewoon gevraagd wat je weten wilt en waarom?

Het is ook niet zoals het hoort. Net als rechercheurs en wetenschappers zijn journalisten op zoek naar de waarheid. De rechercheur lost een misdrijf op, de wetenschapper verklaart een onbegrepen verschijnsel, de onderzoeksjournalist onthult een misstand. Vaak moeten zij daarvoor met mensen praten, en alle drie hebben ze verplichtingen jegens hun gesprekspartners. Rechercheurs moeten verdachten informeren waarvan zij verdacht worden. Wetenschappers dienen hun respondenten en proefpersonen te informeren over het doel van het onderzoek. En journalisten behoren hun gesprekspartners vooraf op de hoogte te stellen van het doel van het gesprek en van het onderwerp.

Dit soort verplichtingen zijn opgenomen in wetten en gedragscodes, zoals voor de rechercheur de Europese Verklaring voor de Rechten van de Mens, voor de wetenschapper de Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit, en voor de journalist de leidraad van de Nederlandse Raad voor de Journalistiek.

´Wanneer journalisten iemand willen interviewen, informeren zij hem of haar zodanig over de aard van de publicatie, dat de te interviewen persoon voldoende geïnformeerd kan beslissen of hij of zij aan die publicatie wil meewerken.´ (https://www.rvdj.nl/leidraad, B.1 Journalistieke werkwijze).

Daarnaast is het ook een kwestie van goed fatsoen en zelfreflectie. Dat lijkt me zeker te gelden voor onderzoeksjournalisten van Follow the Money: wie voortdurend anderen de maat neemt, mag ook wel eens in de spiegel kijken.

Wim Bernasco, senior onderzoeker NSCR

De feiten op een rij
Trouwens, voor wie net als Siem en Dorine het naadje van de kous wil weten volgt hieronder een samenvatting van de Chinese connecties van Stijn Ruiter en mijzelf. Die leveren we zelf aan, daar hoef je niet eens naar te vragen.

Guangwen Song was te gast bij de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) van november 2016 tot oktober 2017. Hij werkte met Wim Bernasco aan wetenschappelijk onderzoek dat zij samen met de promotoren van Guangwen en anderen publiceerden. Het verblijf van Guangwen was gefinancierd door een beurs toegekend door het National Science Fund for Excellent Young Scholars. Luzi Xiao was te gast bij het NSCR van januari 2017 tot oktober 2017. Zij werkte met Stijn Ruiter en Wim Bernasco aan wetenschappelijk onderzoek dat zij samen de promotoren van Luzi en anderen publiceerden. Ook het verblijf van Luzi was gefinancierd door een beurs van het National Science Fund for Excellent Young Scholars.

Guangwen en Luzi verbleven (tegen betaling) in een accommodatie die door de Vrije Universiteit beschikbaar wordt gesteld voor gastonderzoekers.

Meer over dit onderzoek
Hieronder volgt informatie over het onderzoek dat Wim en Stijn samen met Guangwen en Luzi hebben uitgevoerd en gepubliceerd. Het gaat om zes artikelen. Bij elk artikel wordt, zowel online als in de gedrukte versie, vermeld wie de auteurs waren, aan welke instellingen zij ten tijde van publicatie verbonden waren, en welke andere instellingen financieel bijdroegen aan het onderzoek.

Song, G., Liu, L., Bernasco, W., Zhou, S., Xiao, L. & Long, D. (2018). Theft from the Person in Urban China: Assessing the Diurnal Effects of Opportunity and Social Ecology. Habitat International 78: 13–20. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2018.04.010. Online publicatie 6 juni 2018.

Song, G., Liu, L., Bernasco, W. Xiao, L., Zhou, S., & Liao, W. (2018). Testing Indicators of Risk Populations for Theft from the Person across Space and Time: The Significance of Mobility and Outdoor Activity. Annals of the American Association of Geographers 108(5): 1370-1388. https://doi.org/10.1080/24694452.2017.1414580. Online publicatie 30 januari 2018.

Song, G., Bernasco, W., Liu, L., Xiao, L., Zhou, S. & Liao, W. (2019). Crime Feeds on Legal Activities: Daily Mobility Flows Help Explain Thieves’ Target Location Choices. Journal of Quantitative Criminology 35: 831–854. https://doi.org/10.1007/s10940-019-09406-z . Online publicatie 13 februari 2019.

Song, G., Zhang, Y, Bernasco, W., Cai, L., Liu, L., Qin, B, & Chen, P. (2021). Residents, Employees and Visitors: Effects of Three Types of Ambient Population on Theft on Weekdays and Weekends in Beijing, China. Journal of Quantitative Criminology. https://doi.org/10.1007/s10940-021-09538-1. Online publicatie 2 december 2021

Xiao, L., Liu, L., Song, G., Ruiter, S., & Zhou, S. (2018). Journey-to-Crime Distances of Residential Burglars in China Disentangled: Origin and Destination Effects. ISPRS International Journal of Geo-Information 7(8): 325. https://doi.org/10.3390/ijgi7080325. Online publicatie: 12 augustus 2018.

Xiao, L., Ruiter, S., Liu, L., Song, G., & Zhou, S. (2021). Burglars blocked by barriers? The impact of physical and social barriers on residential burglars’ target location choices in China. Computers, Environment and Urban Systems 86: 101582. https://doi.org/10.1016/j.compenvurbsys.2020.101582

Stijn Ruiter was in 2017 keynote speaker op het Crime Geography and Crime Analysis congres in Guangzhou, op uitnodiging van Lin Liu, de promotor van zowel Guangwen als Luzi. Zijn reis- en verblijfskosten werden betaald door Sun-Yat Sen University. Hij ontving geen honorarium. Het NSCR ontving een kleine vergoeding voor zijn bijdrage aan een educatieve bijeenkomst voor promovendi.

Wim Bernasco was in juli 2018 keynote speaker op het Crime Geography and Crime Analysis congres in Guangzhou, op uitnodiging van Lin Liu, de promotor van zowel Guangwen als Luzi. Zijn reis- en verblijfskosten werden betaald door Guangzhou University. Hij ontving geen honorarium.

Wim Bernasco en Stijn Ruiter namen beiden deel aan de ECCA conferentie in Guangzhou in 2019, waar zij ook lezingen verzorgden. Hun reis- en verblijfskosten werden betaald door het NSCR.