Het harder-straffen-sentiment wint de laatste jaren terrein. Niet zo gek, na de moorden op Derk Wiersum en Peter R. de Vries, die symbool staan voor een verhardende onderwereld. Maar wie even onder het oppervlak krabt, ziet dat het opleggen van zwaardere straffen, zoals een levenslange gevangenisstraf zonder zicht op vrijlating, vooral leidt tot criminelen zonder toekomstperspectief, die weinig te verliezen hebben. Verharding werkt verharding in de hand, laat ik maar zeggen.

En dat geldt niet alleen voor levenslange straffen. Oók korte gevangenisstraffen kunnen misdaad in de hand werken. Door opsluiting komen het werk, de woonsituatie en de relaties van veroordeelden onder druk te staan, wat hun vaak toch al fragiele vangnet verzwakt. Tel daar het netwerkkarakter van de gevangenis bij op en iemand die met een taakstraf mogelijk nog ‘het rechte pad op’ te krijgen was, glijdt af naar de onderwereld. Het maakt dan vaak ook niet meer uit of je 15 of 20 jaar gevangenisstraf voor het volgende klusje riskeert. Kortom: harder straffen voorkomt geen recidive, vormt geen preventie, maar zorgt louter voor vergelding en de tijdelijke isolatie van mensen die vervolgens met een grotere achterstand terugkeren in de maatschappij.

Nu zijn vergelding en (tijdelijke) isolatie net zo goed strafdoelen, maar niet die waar we op moeten focussen bij het bestrijden van een verhardende onderwereld. Dit is een – volgens mij – goed te volgen gedachtegang, waarover een redelijke consensus bestaat onder rechters, advocaten en wetenschappers. Desondanks hoeft dit idee niet op veel populariteit te rekenen in de samenleving, getuige de huidige Peilingwijzer. Op de eerste plaats staat als vanouds de VVD met harder straffen als belangrijke pijler in het verkiezingsprogramma. Het nieuwe boegbeeld van de partij, Dilan Yeşilgöz, verhoogde als minister van Justitie en Veiligheid onder andere het strafmaximum voor de handel en productie van harddrugs van 8 naar 12 jaar en het strafmaximum voor doodslag van 15 naar 25 jaar, waarbij veroordeelden nog maar maximaal twee jaar eerder kunnen vrijkomen, ongeacht hun gedrag. En als het aan de VVD ligt, ‘zijn we er nog niet’. Straffen moeten zwaarder, ook de maximale straffen in het jeugdstrafrecht, aldus het partijprogramma voor de verkiezingen.

Bij de rechterlijke macht, advocaten en wetenschappers heerst onvrede over de beperkingen die de Tweede Kamer aan de strafrechter oplegt. De vraag is dan ook waarom zij de maatschappij niet weten te doordringen van hun gedachtegoed. Het ‘antwoord’ vind je op Rechtspraak.nl. Geen zorgen: mocht je hier al eens hebben gekeken, dan hoef je je nu niet opnieuw een weg te banen door dit oerwoud. Een herleving volstaat. Die ervaring van ontoegankelijkheid ís namelijk een antwoord op zich. De rechterlijke macht kan niet van burgers verlangen dat zij begrijpen waarom bepaalde beslissingen gemaakt worden, als vonnissen volstrekt onbegrijpelijk zijn voor de gemiddelde Nederlander. Sterker: het is de plicht van de rechterlijke macht om te zorgen voor openbaarheid van rechtspraak, om zo onze democratie te waarborgen.

Als communicatieprofessional is mijn ongevraagde advies daarom: wil je de betrokkenheid met en het begrip van de rechtspraak en strafprocessen bevorderen, begin dan bij de toegankelijkheid van de rechtspraak zelf. Deel vonnissen in begrijpelijke taal en maak de overwegingen bij straffen behapbaar. Neem daarbij een voorbeeld aan het partijprogramma van de VVD. Want je kunt over de inhoud zeggen wat je wil, maar het is uiterst toegankelijk.

Miluska van Rompu, communucatiemedewerker NSCR, podcastmaker en beginnend freelance journalist